Fundashon na kaminda pa libertat a lanta 2 aña pasá i tin komo presidente Hubert Cristina, vise presidente ta Disrael Orphelin i e hurista di e fundashon ta Ellis Davelaar. Hopi bia e grupo aki ta keda mira komo un moveshon polítiko i p’esei nos ta kere ta bon pa laga públiko sera konosí un tiki mas ku nan, sa nan meta i vishon.  Tur kos a kuminsá ku un grupo di amigu ku tabata sinta huntu i papia riba situashon di pais Kòrsou. Nan a hasi esaki sigur 8 pa 9 luna largu i despues a disidí di lanta un fundashon. Asina nan a organisá un benta di kuminda pa rekoudá fondo i huntu ku sosten di un persona masha kerí pa nan, a logra hasi e fundashon realidat.

 

Rekolonisá

E presidente sr. Hubert Cristina a konta ku despues di analisá 8 pa 9 luna, nan a yega na e komprondementu ku Ulanda tin un agènda i e agènda ei e ta ehekutá al pie de la letra tiki tiki i ku e meta pa rekonolisá e 6 islanan bèk. E grupo di amigu no ke tende di esaki pa Kòrsou i p’esei e meta di e fundashon. E fundashon por atendé ku gobièrnu di Kòrsou, ku Ulanda, Nashonnan Uní i tin outoridat pa por hasi esaki a base di nan statutonan. Teniendo na kuenta ku ta algu ku tin di aber ku pais, e fundashon a aserká parlamentarionan pa duna splikashon di nan meta i nan vishon. Na 2 okashon nan a bai den parlamento i asina a kuminsá duna informashon na pueblo. Awor aki nan ta besig den e kareda ei, esta informashon na Pueblo. I ta den e kuadro aki resientemente tabatin un enkuentro ku pueblo tambe. Disrael Orphelin ta esun ku ta hasi e investigashonnan, manera sr. Cristina a bisa ku e ta konsider’é un genio den e materia aki.  Disrael ta deskubrí kosnan ku na Kòrsou i Antia niun hende a topa ainda. Awor aki e fundashon tin tur informashon ku Disrael a bin kuné dor di bai den archivo di Nashonnan Uní, den archivo di Tweede Kamer i asina nan tin e historia di reino ulandes i e islanan karibense. E fundashon sa presis kiko a pasa for di añanan 50 bin ariba. I awor ta e momentu pa nan disidí kua kaminda ta bai.

 

Investigashon

Disrael Orphelin a splika Djasabra ku den su investigashonnan ta diferente kos a hala su atenshon. E ta hasi investigashon den archivonan di Nashonnan Uní mes i ora e buska aklarashon e ta buska esaki na e ofisina di NU na New York. Durante di e tempu ku e ta investigando, ta hopi kos el a ripará ta otro di loke el a pensa promé. Por ehèmpel último investigashon ta mustra ku ainda nos ta kolonia di Nashonnan Uní. Tin dokumentonan ku ta proba ku Nashonnan Uní ta konsiderá Kòrsou komo kolonia. E tin esaki pretu riba blanku.  Konsekuentemente tur loke profesornan ulandes a purba na splika i konvensé otro, tur e argumentonan ei nan por desbaratá. Tambe nan a bin topa kon Ulanda a bende e desishon na 1955 i awor aki ta spen a spen un resultado den otro. Na 1955, dia 15 di desèmber, Nashonnan Uní a  tuma desishon riba statuto. Un siman despues 22 di desèmber den 2 de Kamer minister ulandes a bisa ku e proseso di emansipashon ta kla. Pero e desishonnan den Nashonnan Uní tabata otro. E desishon di Nashonnan Uní tabata papia di solamente  eksonerashon di e obligashon di reportá. I Ulanda mes 5 aña despues a kontribuí na e 12 prinsipionan kaminda nan mes ta bisa ku ora haña e eksonerashon di kumpli ku e obligashon di reportá pa motibunan konstitushonal i seguridat, ta obligá di kumpli ku e otro obligashonnan den e manifesto. Esei ta kontradesí loke a bin dilanti den 2 de Kamer segun Disrael.

 

Bòltu palabra

Esaki por ta un manipulashon òf engaño? Ellis Davelaar riba e punto aki a splika den entrevista ku Djasabra ku tin palabra papiá, palabra skibí i tin echo. Loke hopi bia e ulandes ta hasi ta bòltu e palabra. Meskos ku e palabra outonomia segun Ellis, si buska kiko e ta, nifiká  ‘zelfbestuur’. Pero si wak loke Nashonnan Uní ta pone, ta ‘Full Measure of Self-government’. Nashonnan Uní ta pone presis den e manifesto kiko nan ke men. E ulandesnan ta brua un kos den otro pero ora investigá ta haña sa ku ta otro kos. Asina e ulandesnan ta bisa algu, skibié i pone bo tum’é. Ulanda a bisa Nashonnan Uní di ta bai kumpli pero enrealidat a hasi otro kos.

 

Igualdat

 

Meskos segun Disrael, den statüt ta papia ku nos ta ‘Gelijkwaardig’ pero a tradusié na 1955 i e karta ku a  bai pa Nashonnan Uní, e tradukshonnan ta papia di ‘Equal’ loke no ta ‘Gelijkwaardig’. Konsekuentemente tin dos vershon di statüt, unu kaminda ta bisa ku nos ta gelijkwaardig manera ora ta usa pasport òf nashonalidat ulandes. Pero ora wak loke tin na Nashonnan Uní ta papia di bou di tur sirkunstansia Aruba Kòrsou, St. Maarten i Ulanda ta igual na otro.

 

Mal uso poder

 

Meskos segun Ellis, den ‘Behoorlijkbestuur’ tin poné ku tin kosnan ku no mag di hasi un di nan ta mal uso di poder. Por ehèmpel ora gobièrnu a bai gobièrnu último ku mester a aseptá COHO. Pero e pais mester ta liber pa aseptá pero asina pone bou di preshon pa e aseptá, ta hasiendo mal uso di poder. I esei Ulanda kada bes ta hasi en bes di laga nos mes disidí i nan ta disidí pa nos i ora nos tin rason nan ta skùif esaki te ora haña un manera pa nos tum’é tòg.

Hustifiká i motivá

 

Na momentu ku e fundashon haña sa di  puntonan ku no ta manera a bin dilanti pero ku ta otro, nan ta trese na konosementu i den sírkulonan chikí segun Disrael tin hende ta kere ku nan ta inkonsistente. Pero kada kos ku nan investigá nan por hustifiká i motivá dikon. For di kuminsamentu nan a bisa ku nan no ta bai bringa niun hende pasobra for di diferente ángulo por yega pero kada un ku su retonan. Ta hopi manera por libra nos mes. Por hasi kambionan den statüt, por bai Nashonnan Uní i reta Ulanda, por bai referendum i kambia status. Ta diferente reto i e kos di mas importante ta ken ke hiba e lucha.

 

Efektonan di kolonialismo

 

I banda di esaki tin hende no ke rekonosé ku kolonialismo tin su efektonan te e dia di awe. E ta un Colonial Stress Disorder. Ounke hopi hende no ke tum’e manera miedu pa futuro, ta kosnan ku hende no ke tuma pero e tei. Por ehèmpel ora Ulanda bisa algu i e tin rason i ta bai investigá loke e fundashon ta hasi ta un miedu ku a drenta hende. Ta for di 1634 nos ta bou di maneho Ulanda i kolonialismo ta algu mahoso. Si no tabata pa e di dos guera mundial nos no ta aki. E efektonan ku nos a sufri for di kolonialismo ta ku te ainda e tin efekto, e miedu pa vosiferá loke nos ta pensa.

 

E kaminda pa independensia?

 

Kaminda pa libertat por ta kaminda pa independensia? Riba e punto aki e miembronan di e fundashon a splika ku esei no ta e kaso. Nashonnan Uní ta papia di pueblonan soberano i e tin 4 diferente alternativa; e promé ta independensia, bo por bira un teritorio kolonial pa bai den un asosashon liber un pais independiente, e di tres ta un teritorio kolonial ku por tuma desishon ta integrá den un pais independiente, e number 4 ta ku despues ku nashonnan uni a publiká e promé 3 nan na 1960, hopi di e islanan chikí bou di mei mion habitante a reklamá kon ta para ku nan pasobra nan no tin e rekursonan i no tin fondo pa manehá un kuerpo diplomátiko i ehérsito i asina Nashonnan Uní a bin ku un di kuater opshon spesial pa e paisnan ei i esei ta Any Other, esta alternativanan soberano kaminda un pais chikí por bira independiente i e por bai un areglo di kolaborashon ku un pais independiente, pa yuda i represent’é den otro paisnan. Ora sera un areglo asina pueblo pa medio di referendum tin di vota si nan ta aseptá òf no.

 

Mal informá pueblo

 

I a base di e investigashonnan ku e fundashon a hasi nan a bin ripará ku pueblo a keda mal informá durante di e referendumnan ku tabatin den pasado. A bisa ku Kòrsou ta bai Aruba+ pero por ripará ku Aruba+ , mester ta soberano pasobra miéntras ta papia di outónomo den reino ta kolonialismo ainda. Ta awor nan a haña sa esaki. I p’esei mester focus riba e kosnan ku tin di focus riba dje manera dekolonisashon kiko esei ta nifiká. Ulanda ora el a bira miembro di Nashonnan Uni el a mara su mes pa dekolonisá boluntariamente. E ta un proseso di hiba kaminda bo ta i hiba na e puntonan. E dekolonisashon ta un tarea ku Ulanda a tuma unilateralmente. Ta un proseso di hiba di aki pa e soberania. Pero ta bisa ku dekolonisashon ta ‘self determination’ esta ta pueblo tin di disidí kon  ta hiba di aki pa aya i ta Ulanda tin di finansi’é. E echo di manda karta di awa pa mañan no por pero progresivamente tin di desaroyá.

Terminá dekolonisashon

 

Ku tur e investigashonnan kue fundashon a hasi i ta hasiendo den 2 aña, ta tene kuenta ku e deseo di Pueblo. Riba e punto aki sr. Disrael a bisa ku esei ta nan trabou. Awor aki ku nan tin loke hopi hende tabata bisa pero no por a proba esta ku ainda nos ta kolonia, awor ku tin pretu riba blanku i nan por probé, awor ta yega e momentu pa nan por bisa ku e proseso di dekolonisashon konforme Nashonnan Uní mester terminá. Awor aki ta den e 4 époka di Nashonnan Uní ku ta terminá desèmber 2030. Mirando ku Ulanda ta un di e fundadónan di Nashonnan Uní i esei ta duna Ulanda un obligashon moral pa e kaba di kumpli ku e proseso di dekolonisashon mas tarda 31 desèmber 2030.

 

Ta bai Banda Bou i tur bario

 

I ta netamente den e kuadro aki e fundashon ta dunando informashon na pueblo di Kòrsou. Awor aki nan ta plania pa yega Banda Bou pasobra despues di e presentashon na ICUC tabatin un siudadano di Banda Bou ku ora el a kaba di skucha a bin e fundashon i a pidi pa e informashon yega Banda bou. I nan a tuma e gritu na serio i lo bai plania ku sierto liber na Banda Bou pa organisá un atardi òf anochi na Banda bou. I no banda Bou so pero lo sigui drenta bario kuminsando na Banda Bou.  Manera e pueblo ta pidi nan ta kumpli. I tambe lo envolví NGO na. I e luna aki nan lo haña invitashon di e fundashon kaminda lo sinta ku nan i pone bon kla dilanti unda nos ta, unda lo bai. Tin basta NGO ta kere ku un dia Kòrsou lo mester ta un pais soberano. E reunion aki lo tuma lugá den ICUC.

NGO nan mes por manda informashon

 

Riba e punto aki Disrael a splika ku den nan investigashon nan a deskubrí algu masha pekuliar. Ulanda mes a yuda Nashonnan Uni pa krea dos tipo di non Government Teritories. Esnan ku tin di reportá regularmente i esnan ku pa kual e pais atministradó no tin di reportá. E konsekuensia si ta ku e komishon di dekolonisadó di Nashonnan Uní ta haña solamente rapòrt di esnan ku tin di reportá i di e otronan no ta hañ’é. Esei ta algu ta sosodé mas di 60 aña kaba. Komo e informashon ku ta pidi ta unu ku Kòrsou mes ta produsí manera Banko Sentral, Bureau Statistiek etc., i ta nos mes informashon i no Ulanda. I e fundashon ta bai proponé pa e NGO nan mes por kolekshoná informashon i manda esaki pa Nashonnan Uní. I ta dos di manda e informashonnan por kontrolá e investigashonnan ku e NGO nan ta hasiendo.

A polítiko

 

E fundashon aki no tin aspirashon ni afiliashon polítiko. Hubert Cristina a bisa ku kada bes nan ta haña e pregunta aki i di eksperensia di pasado tabatin moveshonnan asina aki ku a lanta i despues a bira partido. Disrael tabata polítiko aktivo i mester a par’é pa e bai hasi e trabou den e fundashon i meskos ku Hubert Cristina. Nan tin di traha ku e polítiko pero e polítiko no tin tempu pa hasi e trabou ku e fundashon ta hasiendo i ademas e trabou aki mester ta unu neutral.

 

LAGA UN KOMENTARIO

Please enter your comment!
Please enter your name here