Den nos edishon di siman pasa Djasabra a kuminsá papia ku Tirzo Martha ko fundadó di Instituto Buena Bista i Omar Martha ku ta e direktor di IBB riba kon nan ta yuda e studiante for di aki te Ulanda. Siman pasa a duna algun tep di kiko e hóben tin di tene kuenta kuné. E siman aki nos lo papia kiko e hóben ku yega Ulanda i hañ’e  den pèrta por hasi. Esaki teniendo na kuenta ku Ulanda tin hopi posibilidat ku tin bia nos no ta na altura di dje i ku ta benefisioso pa yuda e studiante.

 

Hopi posibilidat

Tirzo i Omar a mustra ku na Hulanda enberdat tin hopi posibilidat. Nan a eksperensia esaki mas bia den pasado ku bo mester sa unda bo tin ku bai. Esei ta un kos ku no mester sup estima. Tin algun kos ku bo mester regla, kosnan masha simpel. E yu tin malesa króniko, e tin aspektonan di outismo. Sorto di kosnan asina bo mester sa for di trempan pa regla esaki, pa bo yu haña e kondishonnan adekuá pa e por funshoná. Esei ta un dje kosnan masha importante dikon IBB ta kis kua skol e muchanan ta bai. Paso kada skol tin nan mes regla, struktura I nan manera di funshoná. IBB ta buska e skol ku ta pas mas mihó ku e kondishon di e hóben. Paso si bo tin un yu ku no ta sufisiente independiente, e por tin masha talento pero su nivel di independensia ta abou, bo tin ku regla pa e ta na un skol kaminda e ta haña mas atenshon I mas guia. Na di dos lugá, bo ta trata tambe na buska kondishonnan kaminda ta trankil pa e yu studia. Paso tin hende por ku drukte i tin hende no por ku drukte. Tin hende tin disiplina pa bisa mi ta keda mi kas pa hasi lès. Tin otro hende ta mira asina tantu pachanga rondó di nan, I ta kla pa nan.  Kemen esei tambe ta di suma importansia. E otro kos tambe ku IBB ta bringa duru kuné ta ku bo ta haña studiantenan ku ta hasi eskoho paso nan tin amiga, amigu, famia na un kaminda I nan tambe ke bai einan. Loke IBB ta trata di hasi ta pa regla kondishonnan ku ta mas mihó posibel pa e mucha. Tin bia mayornan ta bisa “mi ruman muhé ta na e stad ei”, pero porta bo ruman muhé no tin gana di e responsabilidat. Kemen e sorto di situashonnan asina ta di sumo importansia. E lokual IBB a eksperensia den nan 18 aña di eksistensia, ta sumamente straño. Mama ku tin ku bèl su yu tur mardugá pa lant’e yu for si soño pa e bai skol. “P’esei mi ta kere ku aspekto di guia despues di IBB ora nan ta studiando na Hulanda ta di suma importansia. Paso einan bo ta yuda nan pa di bèrdat nan logra kaba nan estudio. Anto yuda nan tambe paso un  kos ku hopi hende ta “onderschat” ta ku studia ta fásil pero hasi eskoho di kiko bo ta bai hasi despues ta hopi mas difísil”, Tirzo a splika

 

Hasi tèst ku bo yu promé riba su kondishon

Omar Martha di su parti a bisa ku algu importante pa menshoná ta ku pa e mayor su preparashon tambe ta importante. Lástimamente na Kòrsou, hopi mayor ta eksperensia ku e yu mester kumpra laptop ku eseinan enbes di hasi e tèst pa wak kiko ta e situashon ta. Ta importante pa e mayornan hasi e tèst nan aki pa deskubrí si e yu tin “disleksie”, deskalkulashon, outismo òf kualke otro desafio. Esaki di moda ku e skol por yuda e hóben. Importante ta pa mayornan no sinti bèrgwensa, paso hopi bia ta eksperensia ku mayornan tin bèrgwensa si nan yu tin un forma di desafio. E kosnan aki ta normal I pa tur e kosnan aki prinsipalmente na Hulanda tin tur sorto di sosten I organisashonnan. Hende ta konsiente di e kosnan aki I nan ta yuda. Hopi hende no ta para ketu. Si kosnan bai malu ku e mucha, e organisashon tambe ta karga e konsekuensia. P’esei IBB ta trata mas tantu posibel pa e muchanan bai bon.

 

No husga e hóben abase di su struktura

IBB ta resaltá ya ku e ta tuma e hóben sin importá su desafio. Tirzo Martha a splika EXTRA ku nan tabata tin un un kombersashon asina. Tin bia ta husga e hóbennan a base di strukturanan ku no ta honesto. Paso ta “onderschat” tin bia e kapasidat di e muchanan. “Nos ta mir’e hopi bia akinan, ku tin bia e mucha no ta papia Hulandes bon òf su matemátika ta abou. Pero hopi bia nan tin otro puntonan ku ta fuerte, ku bo ta bisa na unda esaki a sali. Tin bia esaki ta biologia, historia òf geografia. Nan ta asina fuerte den e kosnan ei ku tin bia, nos a enkontra un studiante ku a spanta tur hende, asta e guia. E mucha hòmber aki ta manera kos ku el a hasi henter un estudio kaba paso e sa e materia. Pero den e strukturanan ku ta eksistente akinan, ta laga mira ku e no ta kumpli na e espektativanan I normanan ku ta wòrdu pone. Esei ta loke ta diferente serka nos. A base di loke nan ta fuerte den dje nos ta konsentrá, einan bo ta gana nan konfiansa I logra motivá nan. Nan no ta lesa un buki di un eskritor konosí pero nan ta lesa henter un investigashon ku a wòrdu hasi rondó di un vruminga por ehèmpel”, segun Tirzo, dunando asina un ehèmpel di kon e hóben por ta.

Eksigensianan pa e hóben drenta IBB

E kos mas importante ta ku nan tin talento. Promé IBB tabata pidi portafolio pero awor aki nan tin un sistema di tarea. E portafolio tabata krea un barera paso hopi bia nan no sa kon pa traha esaki. E tarea ta duna kontenido pa eksaminá e hóben su talento, motivashon I kalidat. Banda di esei tin un kombersashon ku nan pa wak kiko kada ken por. A base di esei ta tuma nan, sin para ketu I wak si e hóben tin HAVO, porta si e bai hasi un HBO e ta bira problema. Of no tin sufisiente “vooropleiding” ku porta lo bira un problema. IBB ta djis wak si e tin e motivashon I kalidat. Ku eseinan ta krea un base ku e skol ta rekonosé ku e hóben ta kualifiká.

 

Tèst pa drenta HBO

Omar ta haña importante pa menshoná ku hopi bia nan no por hole sa te ora ku bai buska pa sa, kon pa trese e link serka e hóbennan ku no tin un diploma apropiá. Kaminda pa HBO tin un standard, un tèst ku bo ta tuma ku ta rekerí un edat. Pero dor di tuma e tèst ei, no ta algu ku bo mester siña pe, bo por praktiká pe si i dor di hasi esei e hóben por drenta HBO. Pa MBO no tin echt un sistema pa e tèst pero dor di IBB su intervenshon ta logra yuda e hóben bai hasi sierto estudio den MBO.

 

Kontenido ta importante pa krese

Hopi bia ta papia tokante di fishi, I ora tende e palabra fishi  ta kere ta mètslá òf karpinté. Tin masha hopi  otro sorto di fishi, ku algun di e hóbennan aki ta fantástiko den dje. ‘Bo ta mira kon nan por produsí un poster ku ta tremendo. Pero nan no ta den posishon ku nan por bula for di IBB pa un HBO. Nan mester di un MBO promé pa kue sierto abilidat I tambe pa nan por haña mas kontakto ku e materia. Paso hopi bia e kosnan aki ta materianan ku bo tin ku siña, mesun kos ku biologia, sifra òf lei. Bosa ku nan no por bula bai HBO, bo ta prepará nan na e nivel di MBO poko poko pa despues nan sigui bai. Esaki ta simplemente pa e parti di kontenido, no pa e parti di talento. Kontenido ta importante pa bo krese”, Tirzo a opservá.

Aseptashon di arte

Esaki ta bai poko poko mas mihó.Tirzo a splika ku e tabata papia ku e hóbennan, i e ta kere ku den aseptashon di IBB, tin diferente kos. Nos ta biba riba un isla hopi chikitu. Eskala di informashon ta minimal. Nos tin un par di hende ta grita duru na Kòrsou. Esei ta stèm ku hendenan ta skucha. Anto dor di esei bo ta haña ku e informashon di kiko arte ta, ta wòrdu informá robes. Na di dos lugá bo ta mira ku hopi hende ta asosiá arte ku pinta. Kemen arte ta un hende ku por pinta kaminda esei no ta bèrdat, paso esei ta téknika. I téknika no ta hasi bo un artista. Na di tres lugá e aspekto visual di arte. E aspekto ku IBB ta presentá di arte ta tur hende tin nan boka yen di ekspreshon. Pero ora yega na e parti di ekspreshon niun hende ke mira òf tende, si e no ta kolorido, kaminda ekspreshon ta bai mas tokante di sintimentu, e ta bai tokante e kondishonnan denter di kua bo ta biba. Kon bo bida a kana I bo ta buta tur esakinan huntu. E loke bo ta ekspresá ei, no nesesariamente mester reflehá kolonan bunita. Si bo tin un bida turbulento, kaminda mama ku tata tur dia ta pleita I manda glas, ta esei bo konosé. E glas kibrá ei, ta bo ekspreshon dentro di bo trabou. Esei ta loke hopi hende mester siña ku arte ta bai mas tantu di e hende, kon nos ta eksistí, loke nos ta sinti komo hende. Nos sintimentunan no ta un dekorashon sino un refleho di nos realidat. Ku esei, Tirzo Martha a bisa ku arte ta hopi difísil pa hende komprondé. Pa nan arte ta ku mi ta pinta un esena bunita, un baka ta kome yerbam, un turtuga ets. I te ainda bo no a bisa nada di e bida di e turtuga, ku e ta pega den nèt di e piskadónan, òf ku e piskadónan ta frustrá paso e hendenan ku ke protehá e turtuganan ta kòrta nan nèt. E pelea di bai bin di nos eksistensia, bo no ta mira niun di kosnan ei. Anto esei ta e tarea di arte. E ta mustra, ekspresá I indiká tur lokual ku ta sosodé den un idioma visual. No ta e idioma popular di tur dia, pero e ta un idioma spesífiko ku ta mishi ku e kondishonnan.

Mas komprenshon pa e hóben

Tirzo a splika ku tin un kos ku nos no a mishi kuné ainda I e ta kere ta importante pa mishi kuné i esei ta insiguridat. Nos tin di aber ku un komunidat kaminda hopi hende ta insigur. I e insiguridat ei tambe ta un kos ku ta masha importante ku nos ta traha duru riba dje. I aki el a referí na outismo ku ora e hóben aki ta insigur e ta sera su mes. Nan funshonamentu ta bira minimal. Nan ta mané drai den un mundu ku nan so ta komprondé. “Mi ta kere serka nos e importansia ta pa habri pa e hóbennan aki por forma I habri nan mes pa saka nan sintimentu. Loke nan ke ekspresá di tal forma ku ta bin mas komprenshon. Hopi bia nos no tin komprenshon pa ku otro”.

Edukashon ta importante pa bo siña dil ku bo kondishon pa bo por sigui pa dilanti. E vishon no mester ta ku bo ta bai pa kaba bo skol, bai studia, kaba mi estudio haña un trabou gana yen sèn kumpra outo I kas bunita. E meta ta ku mi ke desaroyá mi mes di tal forma ku mi por kompartí e desaroyo ku otronan pa nos por desaroyá un komunidat. Bo por biba den bo villapark masha dushi mes pero patras di bo muraya mes tin kas kaminda e muchanan no ta kome mainta, no tin awa, no tin nada. Stòp di papia di haña 10 ku 9 I laga nos papia di komprondé e materia ku bo ta siña paso kuné bo ta desaroyá bo mes pa yuda na e desaroyo di Kòrsou. Hopi hende ta bai studia I ta bisa mi no ta bai Kòrsou bèk paso no tin trabou,  no tin nada pa mi. Awor si e forma di edukashon tabata otro, bo ta bisa no tin nada na Kòrsou pero awor ami ku tin e ta bai bèk I yuda e otronan ku ta bin. Pero esei no ta e kaso, nos ta puru individual. Esei mi ta kere ta un kos ku ta di suma importansia. Aki na IBB nos ta papia ku e muchanan I p’esei nos ta hasi proyektonan sosial pa nan bira konsiente di e situashon ku ta biba rondó di nos, Tirzo Martha a terminá.

 

LAGA UN KOMENTARIO

Please enter your comment!
Please enter your name here