Ki bal bo saku yen pero paden bashí

2237

Katiuska tabata siña pa dosente pero awor e ta konsentrá riba traha pòpchi, skibi historia i un teater kompleto. Katiuska “Kati” Quiones ku su Teater di Pòpchi Maletin a konta Djasabra ku su pòpchinan e no ta yama nan pòpchi pero nan ta Quiuppets. E ta e bini di e promé tres lèternan di su fam i a usa parti di e palabra muppets i el a bira Quiuppets.

Kati a splika ku su negoshi yama Teater di Pòpchi Maletin. Su proyekto yama Quiuppets i esei e ta konsentrá riba dje. Quiuppets ta tur e pòpchinan ku e ta traha i ku e ta usa pa ehersé su arte ku ta teater di pòpchi maletin. E ta traha diferente estilo; e por ta ku material resiklá, ku tela, korant, spòns, tur kos ku bo por imaginá bu for di esun di mas chikí te pòpchinan kasi mes grandi ku un hende. Quiuppets ku tres hende por animá estilo Bunraku, estilo hapones òf esnan di mesa òf tambe e pòpchinan ku ventriloko ta usa un. Kati mes ta traha e historia pa su quiuppets. Kati tin ratu kaba ta skibi, asta promé ku el a kuminsá ku e teater.

 

Sali for di trouma

Dikon kambia di dosente pa quiuppets?  Kati a bisa ku ta un historia basta largu pero e lo kont’é den korto. E tin un parti un tiki tristu su tras tempu e tabata studia na UNA pa dosente na Lofo i a haña un ‘burnout’. Pa un temporada largu e no por a hasi hopi kos ku u trouma asina grandi ku ni dilanti di e edifisio di universidat e no por a pasa. Pero ku tempu el a logra pasa over di dje. Kati no por a hasi niun di e artenan ku e tabata hasi manera aktuashon i skibi. Tur tabata relashoná ku skol i esei tabata un trouma pa Kati. Asina e mester a kuminsá hasi otro kos pa e por tòg relahá su mes i sali for di e trouma. Kati a kuminsá pinta, sin nunka promé el a hasié. Na 2016 el a hasi un eksposishon di su pinturanan ta biblioteka. Tambe miéntras tantu el a kuminsá kose tambe. Kati nunka tabata kose pero a kuminsá hasié na man. Su mama su pañanan tabata hiba vra, tantu kortina, laken, sèrbètè, kiko ku e haña den su kaminda, e tabata kue i kuminsá inventá algu i traha pòpchi. Asina el a kuminsá usa material resiklá. Tiki tiki Kati a kuminsá bira mas mihó i a tuma e desishon di bai traha. El a bai traha na biblioteka i tiki tiki kurpa tabata bira mas i mas mihó. Na e momentu ei ya e tabatin yen di pòpchi (ainda no quiuppets) i a kuminsá pensa kiko e ta bai hasi ku nan tur. E tabata por a traha nan pero no tabata sa e arte ainda di kon usa nan.

 

Riba mi mes

Na momentu ku Kati su kurpa a drecha i e tabata sinta ku asina tantu pòpchi, e mester a buska algu pa hasi ku nan. El a bisa Djasabra ku traha algu i us’é ta algu kompletamente otro. Un hende e por traha un outo pero no por kore, esei ta djis un ehèmpel. Meskos kuné, e por a traha e pòpchinan pero no sa kon usa nan ainda. El a kuminsá eksplorá, buska, wak diferente video online, siña siña i siña. Giovanni Abath di grupo Kara, na kua Grupo Kati tambe tabata pertenesé a stimul’é i tambe un amiga di dje Nifa tabata traha na biblioteka e tempu ei a konsientisá Kati pa duna un tayer di trabou di teater di pòpchi. E tayer tabata pa mucha chikí di 2 pa 4 aña i esei a bai tòg un tiki mas fásil, ku el a kombin’é ku asta un shou. Asina Kati a sigui, el a kuminsá bai presentá na fiesta tambe. Su pòpchinan tabata resiklá i el a disidí ku e tin di refiná su pòpchinan un tiki mas. E mester a bai un fiesta i a traha un pòpchi spesial pa e fiesta ei. E señora di kas a gusta e pòpchi masha, Tur esei tabata un inspirashon pa Kati pa e sigui i lanta su teater di pòpchi Maletin na 2018. Teater di Pòpchi Maletin, ta skohe konsiente. Kati ta manipulá su Quiuppetnan sin skonde patras di un poppenkast òf si mi us’é mes nunka mi ta keda patras so,  pasó mi tambe ta parti di e presentashon hopi bes anto esei ta hasié teatral. Na 2019 na luna di desèmber Kati a kita for di trabou i a kuminsá ku teater di pòpchi riba su mes, komo su fuente di entrada. Esei tabata un desishon grandi. El a sinti ku e kos aki ta loke ta yen’é. E sa ku e ta no ta yena su saku manera e ke, pero e ta yena paden i e kos ei ta dushi segun Kati. Den poppenkast e puppeteer ta skonde i bo ta wak puppets so. Na Ulanda tambe hopi puppeteer ta usa e  término poppentheater/ figurentheater, pasó e término poppenkast ta di hopi di link komo algu pa mucha so siendo ku porta nan tin show pa 18+.  E término poppenkast ta enserá ku bo mester tin un kashi/kast pa por animá e pòpchinan. Teater di pòpchi / Poppentheater ta hopi mas amplio, bo no mester ta tras òf den un kashi pa por hasi esaki. E por ta riba mesa sin mesa, den un teater etc.  E nòmber Maletin ta representá e maleta ku nos tur ta kana kuné den bida. Abo ta disidí kiko bo ta hinka aden, ki bo ta saka.  Kon ku bai bin ta bo tin karg’e i ta abo lo disfrutá di loke tin den dje.

 

Kuminsá nèt pareu ku covid

Yanüari 2020 a dal aden i Kati a kuminsá haña hopi trabou i a traha un planning kompleto i a yena te asta mart i aprel. Pero ta netamente e aña ei, nèt den e fecha nan ei, 13 di mart covid a dal aden i tur kos a senk den otro. Pero tòg 2020 pa tur e kosnan malu ku el a bin kuné debí na covid, pa Kati e tabata tòg un bon aña.  E por tabatin e privilegio di partisipá na tur e tayernan ku e mira online i ku tin di haber ku teater di pòpchi. Ta tayernan na Chile, Brasil i Uruguay ku ta kosta hopi pa biaha bai einan pero online tur e puppeteernan a pone nan lèsnan online. I Kati por  a disponé di su diplomanan online. E tabata meskos ku presensial, el a haña e konosementu i komo tarea mester a traha videonan pa kontrolá pa e por haña punto. Asina Kati a haña tur e konosementu ku tantu e tabatin mester pa e por a sigui drei su teater di pòpchi.

 

Show pa hende grandi tambe

Ki tipo di Quiuppets? Kati a konta ku hopi hende ta pensa ora nan tende teater di pòpchi ku ta poppenkast i kos pa mucha chikitu. Den su kaso su quiuppetsnan ta pa for di chikí te hende grandi. No e mucha so pero asta e mucha den e hende grandi pasobra hende grandi tambe ta disfrutá wak pòpchi, wak ‘cartoons’. Ta e historia ta kambia su tras. Si tin kosnan segun Kati ta pa hende grandi e ta adapt’é ora ta trata di mucha i meskos e ta hasi ora ta kos pa hende grandi.

 

Su propio historianan

Kati ta skibi su mes historianan. El a konta ku si ta pa un fiesta i si tin u tema spesífiko, e ta wak algu ku ta den e tema ei i esei e ta konsentrá riba dje. E ta kòrda ku resien e tabata den festival di teater i a hasi temanan kultural/históriko i el a skohe e tema di e barku di Superior Producer ku a hundi. E mester ta teater di pòpchi si pero e tabata ke pa e ta atraktivo pa mucha i pa hende grandi tambe por sinta wak. El a usa den esei teater di sombra i pa e obra ei a usa pa promé bes ‘flatt puppets’ ku ta esnan plat pa riba mesa. Tabata un kombinashon ku el a konsentrá riba dje.

 

Krea tiki tiki ku spesifikashon

Loke bo siña semper bo ta implementá bèk segun Kati. I a base di loke el a siña e ta implementá bèk i usa kreatividat pa wak kiko ta kuadra pa e obra spesífiko ku e ke trese. Promé e tabata yega i traha Quiuppets i kla pero awor aki no ta simplemente yega i traha pero e ta mas konsentrá riba algu spesífiko. Por ehèmpel si ta un kachó, e ke pa e kachó por papia, si ta riba mesa e mester ta òf riba su skochi, òf e ta kore, su rabu mester por move, su wowo mester habri i sera, kisas su oreanan mester por move i kisas e nanishi move. Tur esei e tin di pesa promé kiko e ke i ora e sa kiko e ke, e ora ei e ta konsentrá riba loke e ke promé, e mekanismonan ei i despues kon ta bai implementá e mekanismonan ei. Ora e tin e skelèt kla, e ora ei e ta krea e pòpchi.

 

Quiuppets internashonal

Kati a bisa ku su meta ta pa e bira internashonal. I p’esei e programa ku el a saka resientemente na yanüari Quiuppets konsientemente usando e nòmber ei pa asina por promové e pòpchinan i ku suptítulo bou di nan. Di e forma aki e ke logra yega internashonal i no keda solamente na Kòrsou. I esaki en partikular pa e haña e atenshon di e puppeteersnan den eksterior.

 

Reakshon

E ta konsiente ku e no a hasi hopi propaganda ainda pasobra el a kuminsá mas chikí pa wak kon ta bai. El a hasi djis un tiki propaganda pa mira kon e públiko ta reakshoná i sintié i tiki tiki el a kuminsá ‘boost’ un tiki. Te ainda e akohida ku el a haña te ainda ta di hendenan masha importante. Pe  nan opinion tabata loke el a gusta. E hende ta reakshoná ku el a gusta, e ta laga su yu wak i ku e hende ta bolbe wak e. Kati a bisa ku nunka e lo yega kaminda e ke ta pasobra e ta kere ku si un hende pone ku e ke yega un kaminda i kere ku ora pa yega na kla, bo no ta sigui progreso. Ora e yega e no a kaba pasobra e ti mas. E sa ku si e wak bek su pensamentu ta ku el a logra saka un programa di kasi 20 minit pa famia por sinta wak huntu, di un nivel basta haltu ku tin un nivel, ta edukashonal, ta entretené i esei pa Kati ta importante. Kati tin su programanan riba YouTube riba Quiuppets i einan por sigui su programanan.

 

Eksperimentá

Teniendo na kuenta su propio eksperensia Kati ta manda e mensahe; ki bale la pena botin bo saku yen i paden ta bashí. “Mi ta gusta eksperimentá i konstante mi ke siña kosnan nobo. Teater di pòpchi ta un universo masha grandi mes ku diferente estilo i spesifikashonnan den dje manera teater di mesa, ‘bunraku style’,  teater di miniatura, ‘hybrid puppets’, teater di sombra, stòp ‘motion’, teater di opheto, teater di papel i hopi mas. Tur ta ‘aftakkingen’ di puppetry (teater di pòpchi). Loke mi ta hasi ta trata na siña mas tantu di tur e diferente estilonan ku tin pa mi apliká bèk den mi arte na mi propio estilo”, segun Kati a bisa Djasabra.

 

 

Danki

Kati tambe ke yama danki na su kasá Pitopolo i Rafael ku a nifiká hopi pe. Rafael Curci di Uruguay, ku ta un puppeteer konosí internashonal ku sigur 40 aña di eksperensia den e tereno di teater di pòpchi a guia Kati. Esaki a sosodé online durante su proyekto Quiuppets. Di dje Kati a siña hopi. Rafael Curci ku PITOPOLO (kasá) a yud’é hopi. Pitopolo a graba i dirigí huntu ku Kati i Rafael tabata coach i Co director.

LAGA UN KOMENTARIO

Please enter your comment!
Please enter your name here